Skąd wiedzieć, że wkroczyliśmy w okres starości? Jeden ze sposobów polega po prostu na odwołaniu się do naszego wieku metrykalnego. W Polsce uznaje się, że granicą starości jest przekroczenie 60 roku życia. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) jest to 65 rok życia (Kołodziej, 2006). Lata od 60 do 90 nazywa się „trzecim wiekiem” (stąd uniwersytety trzeciego wieku), a lata po 90 roku życia – „czwartym wiekiem” (Kliszcz, 2019).
Niepożądane sposoby starzenia się
Starzeć się, podobnie jak w ogóle żyć, można lepiej lub gorzej (problemy psychospołeczne osób starszych). Negatywnym stylem przystosowania do starości jest popadanie w nadmierną bierność, z wycofaniem się z rozmaitych czynności, spraw i relacji, lub nadmierną aktywność, która ma zapobiegać uświadamianiu sobie zbliżającego się kresu życia. Inną niekorzystną postawą jest silna wrogość w stosunku do innych, w tym obwinianie ludzi o różne rzeczy i niekończące się żądania pod adresem innych, lub w stosunku do siebie, skutkująca doświadczaniem cierpienia emocjonalnego.
Często występuje nasilona koncentracja na zdrowiu somatycznym i możliwych lub obecnych chorobach, która tylko częściowo da się wytłumaczyć obiektywnym pogarszaniem się zdrowia w sędziwym wieku. Polska badaczka, Joanna Kliszcz, wymienia następujące i wcale nie rzadkie negatywne zmiany zachowania w tym okresie życia: „zmniejszenie ilości zainteresowań, zwłaszcza rzeczami nowymi; zasadniczość i sztywność poglądów; lęk przed wszystkim nowym i zmianami; osłabienie kojarzenia; zmiany wrażliwości uczuciowej, łatwe wzruszanie się; poczucie nieomylności; skąpstwo; zbieranie przedmiotów bezużytecznych; lekceważenie nowych czasów i młodego pokolenia; drażliwość; skłonność do zamykania się w sobie”, a także poczucie niedopasowania do otaczającego świata i irytacja nim (2019, s. 38).
Korzystne przystosowanie się do starości
Jeśli chcesz, aby twoje życie w wieku dojrzałym było szczęśliwe, spróbuj zastosować się do poniższych wskazówek. Po pierwsze, zastanów się, jaka jest twoja starość: czy przebiega pomyślnie, czy niekorzystnie. Po drugie, rozważ, jak chciał(a)byś, aby przebiegała. Następnie zdaj sobie sprawę ze zbliżającego się końca i postaraj się zaakceptować ten nieuchronny w życiu każdego człowieka fakt. Myślenie o śmierci nie musi oddziaływać na nas przygnębiająco, wręcz przeciwnie – może pomóc cieszyć się w pełni każdą pozostałą chwilą (Kubitsky, 2017). Dalej, pogódź się z tempem przemian cywilizacyjnych i postępem technicznym. Na ile to możliwe, naucz się obsługiwać nowoczesny telefon oraz komputer z internetem. Badania pokazują, że osoby korzystające z nowoczesnych technologii nie są odludkami, lecz wręcz przeciwnie – mają więcej kontaktów i relacji z ludźmi niż te niekorzystające (Kliszcz, 2019).
Dołóż również starań, aby twoje rozmowy i spotkania z przedstawicielami młodszych pokoleń były poprawne i satysfakcjonujące. Chodzi tu zarówno o pokolenie twoich dzieci – jeśli je masz – jak i wnuków. Rola dziadka i babci bywa źródłem wielkiej radości. Często to właśnie z wnukami nawiązujemy cieplejszą więź niż z własnymi dziećmi (Sendyk, 2006). Zbuduj w sobie odpowiednie nastawienie względem licznych strat, które są udziałem przede wszystkim seniorów. Te straty są wielorakie i odnoszą się do: „spraw osobistych (śmierć osób bliskich, utrata zdrowia, utrata więzi z innymi ludźmi, niepełnosprawność), egzystencjalnych (poczucie braku sensu życia, poczucie beznadziejności, negatywny bilans życiowy, poczucie izolacji i osamotnienia), materialnych (utrata domu, mieszkania, środków do życia) i społecznych (brak wsparcia społecznego, złe warunki socjalno-bytowe)” (Steuden, 2015, s. 168). O dobrym przeżywaniu żałoby napiszemy w następnym artykule.
Kolejną sprawą jest religijność i duchowość. Wiele osób starszych znajduje ukojenie, wsparcie i nadzieję w rozwijaniu relacji z Bogiem, jakkolwiek Go pojmujemy. Mówi się nawet o terapeutycznych właściwościach i konsekwencjach prowadzenia życia duchowego (Kliszcz, 2019).
Na koniec warto wspomnieć o humorze. Humor jest bardzo skuteczną strategią radzenia sobie z wyzwaniami i trudnościami życia. Dlatego nie dziwią jego „pozytywne powiązania ze stanem zdrowia, samopoczuciem, relacjami interpersonalnymi, odpornością psychiczną” (Steuden, 2015, s. 167).
PAMIĘTAJ!
Starość może być satysfakcjonującym okresem życia.
Jeśli Twoje życie nie jest takie, jak byś chciał(a), możesz je zmienić.
Jest wiele rzeczy, które możesz zrobić sam(a), dążąc do poprawy swego samopoczucia.
Jeśli nie czujesz się na siłach, aby wprowadzić pożądane zmiany samodzielnie, rozważ wizytę u psychologa (wsparcie dla osób starszych).
BIBLIOGRAFIA
Kliszcz, J. (2019). Psychologia potrzeb osób starszych. Potrzeby psychospołeczne po 65. roku życia. Warszawa: Difin SA.
Kołodziej, W. (2006). Bio-psycho-społeczne funkcjonowanie osób starszych a społeczne stereotypy i uprzedzenia dotyczące starzenia się i starości. W: A. Nowicka (red.). Wybrane problemy osób starszych. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Kubitsky, J. (2017). Pomóc i samemu przeżyć. Poradnik psychoterapeuty. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Sendyk, M. (2006). Osoby starsze w roli dziadków. W: A. Nowicka (red.). Wybrane problemy osób starszych. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Steuden, S. (2015). Poradnictwo psychologiczne dla osób w okresie późnej dorosłości. W: C. Czabała, S. Kluczyńska (red.). Poradnictwo psychologiczne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
mgr psychologii Paweł Gnatek
